Oog voor de kwaliteiten van weleer

Joep van Ruiten
Beeldend kunstenaar uit Meppel toont schilderijen bij galerie Van Strien
Interview met  Francis Kilian

Nieuw-Amsterdam Na afloop van het interview vraagt ze of we het niet te dramatisch willen brengen, de verandering in haar manier van werken. Ja, haar recente schilderijen zijn tot stand gekomen na een periode van ziekte. Maar dat wil niet zeggen, dat het een automatisch uit het ander is voortgekomen. Dat ze door de ziekte van Ménière zichzelf als schilder opnieuw heeft uitgevonden. Zo eenvoudig gaan die dingen niet.

We zitten aan de keukentafel in galerie Van Strien en Francis Kilian heeft net een rondleiding gegeven langs haar werk. Negen schilderijen toont ze in Nieuw-Amsterdam, veelal grote werken met vrouwenfiguren. Een daarvan vertegenwoordigt de oude Kilian, toen ze meer karikaturaal en illustratief werkte, toen ze minder zwaar tilde aan, bijvoorbeeld, anatomie. De overige acht zijn helemaal van ‘nu’.
En met ‘nu’ moet u denken aan de vijftiende en zestiende eeuw, de periode waarin de kerk nog steeds de belangrijkste opdrachtgever was, maar schilders hun grenzen begonnen verleggen. Het begin van de moderne kunst wordt wel gezegd. Wat Kilian doet, zou u kopiëren kunnen noemen, of beter: citeren. Ze neemt fragmenten van Holbein, Memling, Marmion, Van der Weyden en zelfs Vermeer, vergroot die uit en haalt ze vervolgens naar onze tijd.
Hoe zoiets ontstaat? In 1995 zag ze een video-installatie waarin de Amerikaanse kunstenaar Bill Viola het werk van een Italiaanse meester naar zijn hand zet. Het was in de tijd dat Kilian (Wijchen, 1961) regelmatig Italië bezocht en bij wijze van spel kerken afstruinde op zoek naar de perfecte Christus-figuur. Wat nog niet meeviel. De een was te theatraal, de ander te nederig. Er was veel kwebs, zegt ze, een woord voor fruit zo rijp dat het smakeloos is geworden.

Later herontdekte ze het werk van de Vlaamse primitieven. Schilderijen die nog niet volledig ontwikkeld waren, maar tegelijkertijd behept met een enorme zeggingskracht. Noem het eenvoud, noem het puur en oprecht. En dan die verstilling, die vroomheid, het magische denken, de aanwezigheid van een ziel. En Kilian begon zich af te vragen hoe het kan dat ze vijfhonderd jaar later, nog steeds door die schilderijen wordt geraakt.
Ondertussen werkte ze zoals ze gewoon was te werken, in wat we gemakshalve haar modern-naieve schilderstijl zullen noemen. Maar ook als consulent bij de voorloper van Kunstfactor en bij kunstencentrum Scala in haar woonplaats Meppel. Tot ze drie jaar geleden ziek werd, letterlijk en figuurlijk het evenwicht verloor, en besloot dat het tijd was om de kunst wezenlijker te benaderen. Een nieuwe stap, waar onbewust een flinke aanloop aan vooraf was gegaan.

De ontdekking van de Middeleeuwen heeft haar veel gebracht, zegt ze. Om te beginnen grote bewondering voor het vakmanschap van de oude meesters, die met weinig tot veel in staat bleken. Het kopiëren of citeren, en het laag over laag schilderen, heeft haar als kunstenaar technisch beter gemaakt. Maar ook het besef opgeleverd dat we door onze hang naar mode, economie en actualiteit veel zijn kwijtgeraakt – een scherp oog bijvoorbeeld, ontvankelijkheid voor diepe ontroering en aandacht.
Kilian is niet enige met oog voor de kwaliteiten van weleer, haast ze zich te zeggen. Ter verduidelijking wijst ze op de onlangs geopende tentoonstelling rond Jan van Eyck in de Kunsthal, op de belangstelling voor oude muziek, de interesse voor iemand als Hildegard von Bingen, voor dichters als Hadewijch en Anna Bijns. Is het de tijdgeest? Ziet ze wat ze wil zien? Of is het de leeftijd? Ze heeft al met haar kunst in de Happinez gestaan, vertelt ze lachend.

Maar nu is ze dus bij Van Strien, in het gezelschap van de keramisten Tineke van Gils en Lies van Vlijmen, en de schilders Hester Schroor en Anja Jager. Met haar nieuwe werk, oude stijl. Waarvan ze hoopt dat het verzachting of troost te weeg brengt, emoties die ook haar voorbeelden te weeg weten te brengen. Of op zijn minst dat het de kijkers raakt, dat het hen ontroert. Inderdaad, zegt Kilian, dat wat alle kunstenaars willen bereiken. Vroeger en nu. Ieder op zijn of eigen manier.

Tentoonstelling
Het werk van Francis Kilian was tot en met 26 december 2012 te bekijken bij galerie Van Strien aan de Vaart NZ 176 in Nieuw-Amsterdam. Open vr, za en zo tussen 13.00 en 17.00 uur.
Zie ook www.galerievanstrien.nl  en www.franciskilian.nl